Gà bị nấm họng: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị
Gà bị nấm họng là một trong những bệnh lý âm thầm nhưng gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe và tốc độ phát triển của đàn gà. Bệnh khởi phát khi vi nấm, điển hình là Candida albicans, có điều kiện sinh sôi mạnh trong môi trường chuồng trại ẩm thấp, kém vệ sinh hoặc khi sức đề kháng của gà suy yếu.
Để giúp người chăn nuôi chủ động kiểm soát và xử lý hiệu quả, bài viết dưới đây sẽ phân tích rõ nguyên nhân, cách nhận biết sớm cũng như các phương pháp điều trị nấm họng ở gà an toàn và phù hợp thực tế.
Nguyên nhân gà bị nấm họng
Gà bị nấm họng không xuất hiện ngẫu nhiên mà thường bắt nguồn từ nhiều yếu tố kết hợp, trong đó phổ biến nhất là tác nhân nấm, điều kiện môi trường chăn nuôi và tình trạng sức khỏe của gà. Việc hiểu rõ từng nguyên nhân sẽ giúp bà con chủ động phòng bệnh và xử lý đúng hướng khi bệnh xảy ra.
Tác nhân gây bệnh
Nguyên nhân trực tiếp gây bệnh nấm họng ở gà là vi nấm Candida, chủ yếu là Candida albicans. Loại nấm này thường tồn tại sẵn với số lượng nhỏ trong đường tiêu hóa của gà và ngoài môi trường. Khi gặp điều kiện thuận lợi, chúng sẽ phát triển mạnh, bám vào niêm mạc miệng, họng, thực quản và diều, tạo thành các mảng trắng như bã đậu.
Đặc biệt, khi niêm mạc họng bị trầy xước hoặc hệ miễn dịch suy giảm, nấm Candida rất dễ xâm nhập sâu, gây viêm loét và làm gà ăn uống khó khăn, suy nhược nhanh.
Yếu tố môi trường
Môi trường chăn nuôi là điều kiện quan trọng thúc đẩy nấm họng phát sinh và lây lan. Chuồng trại ẩm ướt, thiếu thông thoáng, ít ánh sáng, chất độn chuồng không được thay thường xuyên sẽ tạo môi trường lý tưởng cho nấm phát triển.
Bên cạnh đó, thức ăn và nước uống bị ôi thiu, ẩm mốc là nguồn mang bào tử nấm rất nguy hiểm. Khi gà ăn hoặc uống phải, nấm dễ dàng xâm nhập vào khoang miệng và đường tiêu hóa, đặc biệt ở gà con và gà sức đề kháng yếu.
Yếu tố sức khỏe
Việc dùng kháng sinh kéo dài hoặc quá liều là một nguyên nhân phổ biến nhưng thường bị bỏ qua. Kháng sinh không chỉ tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh mà còn làm mất cân bằng hệ vi sinh có lợi trong đường ruột và khoang miệng, tạo điều kiện cho nấm Candida phát triển mạnh.
Ngoài ra, đối với gà chọi, sau quá trình vần, đá hoặc tập luyện nặng, vùng họng và khoang miệng dễ bị trầy xước, tụ đờm. Nếu không được vệ sinh kỹ và giữ ấm đúng cách, nấm rất dễ xâm nhập qua các tổn thương này và gây bệnh nấm họng.
Biểu hiện và triệu chứng gà bị nấm họng
Nhận biết đúng biểu hiện nấm họng ở gà giúp người nuôi can thiệp sớm, tránh nhầm lẫn với các bệnh hô hấp hoặc bệnh truyền nhiễm khác, từ đó điều trị đúng hướng và hạn chế thiệt hại cho đàn.
Dấu hiệu nhận biết sớm
Ở giai đoạn đầu, bệnh nấm họng thường diễn tiến âm thầm và dễ bị bỏ qua. Gà bắt đầu ăn kém, ăn chậm, có biểu hiện nuốt khó, mỗi lần mổ thức ăn thường dừng lại giữa chừng. Nhiều con hay vẩy mỏ, lắc đầu như muốn tống dị vật ra khỏi họng.
Khi tiếp cận gần, người nuôi có thể nhận thấy hơi thở có mùi hôi khó chịu, khác hẳn mùi sinh lý bình thường. Nếu chú ý sớm ở giai đoạn này, việc điều trị sẽ đơn giản và hiệu quả hơn rất nhiều.
Triệu chứng lâm sàng điển hình
Khi bệnh tiến triển rõ ràng, quan sát trực tiếp khoang miệng sẽ thấy các mảng bám màu trắng, vàng nhạt hoặc xám xuất hiện ở lưỡi, vòm miệng, cuống họng và thực quản. Các mảng này có dạng như bã đậu, bám khá chắc vào niêm mạc.
Trong nhiều trường hợp, niêm mạc miệng và họng gà bị sưng đỏ, viêm, nếu cố bóc mảng nấm có thể gây trầy xước, loét nhẹ hoặc rỉ máu. Gà lúc này thường khó thở, thở khò khè nhẹ, há miệng nhiều hơn, sức ăn giảm rõ rệt, cơ thể nhanh chóng gầy yếu, lông xù, ủ rũ. Ở gà con, các triệu chứng này tiến triển nhanh và nguy hiểm hơn, có thể dẫn đến chết rải rác nếu không xử lý kịp thời.
Phân biệt nấm họng với Coryza và đậu gà
Việc phân biệt chính xác rất quan trọng để tránh dùng sai thuốc:
- Nấm họng: Đặc trưng bởi mảng bám trắng/xám trong miệng và họng, mùi hôi, nuốt khó. Thường không chảy nước mũi nhiều, không sưng phù mặt rõ rệt.
- Bệnh Coryza (sổ mũi truyền nhiễm): Chủ yếu biểu hiện chảy nước mũi, sưng mặt, sưng xoang, viêm mắt, có mùi hôi từ mũi; trong miệng không có mảng nấm bã đậu.
- Đậu gà: Xuất hiện mụn đậu, vảy khô ở da vùng mào, tích, khóe miệng; thể niêm mạc có mảng trắng nhưng thường dày, dạng giả mạc, kèm tổn thương da bên ngoài – khác với nấm họng vốn tập trung chủ yếu trong khoang miệng và thực quản.
Phân biệt đúng giúp bà con lựa chọn thuốc kháng nấm thay vì kháng sinh hoặc thuốc trị virus, tránh kéo dài bệnh và làm gà suy kiệt hơn.
Hình ảnh gà bị nấm họng
Vậy gà bị nấm họng có lây không?
Câu trả lời là có. Bệnh nấm họng ở gà có khả năng lây lan trong đàn, đặc biệt trong điều kiện chăn nuôi tập trung và quản lý vệ sinh kém. Vi nấm Candida có thể tồn tại sẵn trong môi trường, khi gà bệnh ăn uống sẽ làm mầm nấm phát tán ra máng ăn, máng nước, từ đó lây sang những con khỏe mạnh dùng chung dụng cụ. Ngoài ra, việc gà tiếp xúc trực tiếp, mổ nhau hoặc sống chung trong không gian chật hẹp cũng làm nguy cơ truyền bệnh tăng cao.
Đặt mua sản phẩm ăn uống cho gia cầm
Người nuôi cần đặc biệt cảnh giác với tốc độ lây lan nhanh của bệnh trong các trại nuôi mật độ dày, chuồng trại ẩm thấp, ít thông thoáng. Chỉ cần một vài con mắc bệnh nhưng không được phát hiện và cách ly kịp thời, nấm họng có thể lan ra toàn đàn, nhất là gà con và gà sức đề kháng yếu, gây thiệt hại lớn về kinh tế. Vì vậy, khi phát hiện dấu hiệu nghi ngờ, cần nhanh chóng tách gà bệnh, vệ sinh sát trùng máng ăn uống và khu vực nuôi để hạn chế lây nhiễm chéo.
Cách trị gà bị nấm họng hiệu quả
Việc điều trị gà bị nấm họng cần được tiến hành sớm, đúng phương pháp và kết hợp chăm sóc hợp lý để tránh bệnh kéo dài, lây lan sang cả đàn. Tùy vào mức độ nặng nhẹ và điều kiện chăn nuôi, người nuôi có thể áp dụng linh hoạt các cách trị dưới đây nhằm đạt hiệu quả cao nhất.
Trước hết, cần cách ly gà bệnh khỏi đàn ngay khi phát hiện dấu hiệu nấm họng. Đồng thời vệ sinh sạch sẽ khoang miệng bằng cách dùng que sạch hoặc gạc mềm cạo nhẹ các mảng bám trắng trong họng, tránh làm trầy xước niêm mạc. Sau khi làm sạch, tiến hành bôi hoặc cho uống thuốc đặc trị theo phương pháp đã chọn.
Với phương pháp dân gian, người nuôi có thể sử dụng nhựa đu đủ xanh, rau ngót hoặc thuốc tưa lưỡi để sát nấm tại chỗ. Các cách này phù hợp với gà chọi, gà cảnh hoặc trường hợp bệnh nhẹ, số lượng gà mắc ít. Khi áp dụng cần kiên trì thực hiện đều đặn 2–3 lần mỗi ngày và đảm bảo dụng cụ luôn sạch sẽ.
Trong trường hợp bệnh nặng hoặc kéo dài, nên sử dụng thuốc đặc trị nấm như Nystatin, Candicidin, Fungicidin… theo đúng liều lượng khuyến cáo hoặc chỉ định của bác sĩ thú y. Kết hợp bổ sung vitamin tổng hợp, men tiêu hóa và chất điện giải giúp gà nhanh phục hồi, ăn uống tốt hơn và nâng cao sức đề kháng.
Song song với điều trị, người nuôi cần điều chỉnh chế độ chăm sóc: cho gà ăn thức ăn mềm, dễ tiêu; thay nước uống sạch hằng ngày; giữ chuồng trại khô ráo, thoáng mát và sát trùng định kỳ. Tránh lạm dụng kháng sinh kéo dài vì dễ làm mất cân bằng hệ vi sinh, khiến nấm tái phát.
Việc phát hiện sớm các biểu hiện gà bị nấm họng và áp dụng đúng cách chữa trị gà bị nấm họng là yếu tố then chốt để bảo vệ sức khỏe đàn gia cầm cũng như giữ vững phong độ cho những chiến kê. Tuy nhiên, thay vì đợi đến khi có bệnh mới chữa, việc chủ động phòng bệnh bằng cách giữ gìn vệ sinh môi trường nuôi là giải pháp bền vững và tiết kiệm nhất.
Phó phòng Marketing
Thạc Sĩ, Bác Sĩ Thú Y (Trường Nông Lâm TP.HCM), Có hơn 6 năm kinh nghiệm trong ngành chăn nuôi