Tiềm năng sử dụng côn trùng làm thức ăn chăn nuôi và các phương pháp chế biến

Côn trùng có tiềm năng lớn để trở thành một nguồn thức ăn chất lượng cao cho chăn nuôi. Chúng có giá trị dinh dưỡng cao với hàm lượng protein thô lớn (từ 42,1% đến 63,3% theo vật chất khô), vượt trội so với các nguồn thức ăn giàu protein khác như bột cá và khô đậu tương. Côn trùng cũng cung cấp đầy đủ các axit amin, đặc biệt là các axit amin thiết yếu, mà các loại hạt ngũ cốc thông thường thiếu sót. Điều đáng chú ý là côn trùng cũng giàu chất béo, đặc biệt là ấu trùng ruồi lính đen, và chứa các axit béo không no mạch dài và các axit béo cần thiết khác như axit linoleic và axit alpha-linolenic.

Ngoài giá trị dinh dưỡng, côn trùng còn có hàm lượng khoáng chất cao, đặc biệt là sắt và kẽm. Tuy nhiên, hàm lượng khoáng chất có thể thay đổi giữa các loài côn trùng và phụ thuộc vào giai đoạn phát triển và chế độ ăn của chúng.

Để sử dụng côn trùng làm thức ăn chăn nuôi, chúng có thể được chế biến thành dạng tươi (sống) hoặc qua quá trình chế biến khác. Hiện nay, các phương pháp chế biến côn trùng gồm sấy khô, làm bột khô hoặc đông đá. Quá trình chế biến giúp bảo quản côn trùng lâu hơn và dễ sử dụng hơn. Tuy nhiên, có ít công trình nghiên cứu về các phương pháp chế biến côn trùng thành thức ăn chăn nuôi.

Các phương pháp chế biến côn trùng đòi hỏi các bước làm sạch để loại bỏ chất thải. Thông thường, côn trùng được tách ra khỏi chất nền bằng cách sàng lọc. Sau đó, côn trùng có thể được chế biến nguyên con hoặc chỉ sử dụng một phần cơ thể của chúng. Quá trình chế biến có thể bao gồm đông đá hoặc luộc trong nước sôi. Ví dụ, ấu trùng ruồi có thể được rửa sạch bằng nước nóng (40 – 50°C) sau đó sấy trong 24 giờ ở 60°C, hoặc ấu trùng sâu bột có thể được sấy ở 50°C trong 3 ngày.

Để phân tách các thành phần của côn trùng, sau khi thu hoạch và làm sạch, có thể thực hiện quá trình phân tách mỡ, protein hòa tan, protein không hòa tan và chitin. Phân tách mỡ sẽ tăng hàm lượng protein. Các chất hòa tan hữu cơ như hexane có thể được sử dụng để tách mỡ và sau đó sấy khô. Phân tách chitin có thể được thực hiện bằng cách sử dụng hóa chất như NaOH và NaCl để khử khoáng, sau đó loại bỏ protein. Cũng có thể sử dụng các phương pháp sinh học như lên men hoặc sử dụng enzyme. Hiện nay, các phương pháp phân tách protein vẫn chưa được nghiên cứu nhiều.

Có 24 loài côn trùng thuộc 6 bộ khác nhau (Blattodea, Coleoptera, Diptera, Isoptera, Lepidoptera và Orthoptera) đã được đánh giá có tiềm năng sử dụng làm thức ăn chăn nuôi. Trong số này, bộ Diptera (48%) và Lepidoptera (29%) là hai bộ phổ biến nhất, trong khi bộ Coleoptera chỉ chiếm 9%. Các loài côn trùng phổ biến được sử dụng làm thức ăn chăn nuôi bao gồm ấu trùng ruồi lính đen, ấu trùng ruồi nhà, nhộng tằm và sâu bột. Châu chấu và mối cũng là nguồn thức ăn giàu protein tiềm năng cho chăn nuôi, tuy nhiên, chúng ít được sử dụng.

Côn trùng đã và đang được sử dụng làm thức ăn cho gia súc, gia cầm, thủy sản và động vật cảnh ở nhiều nước trên thế giới. Theo Tổ chức Côn trùng học quốc tế (IPIFF) năm 2019, côn trùng có thể chiếm tới 40% trong khẩu phần cá và 30% trong khẩu phần gà. Tuy nhiên, việc sử dụng côn trùng cho động vật nhai lại đã bị cấm trên toàn thế giới do nguy cơ truyền nhiễm lây bệnh đến bò điên. Ở châu Âu, côn trùng hiện tại vẫn chưa được phép sử dụng làm thức ăn cho gia cầm và heo do lo ngại về nguy cơ lây nhiễm bệnh từ côn trùng nuôi trên chất nền có nguồn gốc động vật (Commission Regulation (EU) No 56/2013, theo IPIFF, 2019).

Trong tương lai, sử dụng côn trùng làm thức ăn chăn nuôi có tiềm năng phát triển mạnh mẽ. Côn trùng không chỉ có giá trị dinh dưỡng cao, mà còn có khả năng tái tạo nhanh chóng và sử dụng ít nguồn tài nguyên hơn so với thức ăn truyền thống. Việc ứng dụng côn trùng trong ngành chăn nuôi cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giảm lượng khí thải và ô nhiễm môi trường từ hoạt động chăn nuôi.

Tuy nhiên, để phát triển tiềm năng sử dụng côn trùng làm thức ăn chăn nuôi, cần có nhiều nghiên cứu và phát triển công nghệ chế biến, quy định an toàn vệ sinh thực phẩm và các chính sách hỗ trợ từ các cơ quan chức năng. Ngoài ra, việc tạo lòng tin và chấp nhận từ phía người tiêu dùng cũng là một yếu tố quan trọng để phát triển thị trường côn trùng làm thức ăn chăn nuôi.

Tóm lại, sử dụng côn trùng làm thức ăn chăn nuôi có tiềm năng lớn với giá trị dinh dưỡng cao, khả năng tái tạo nhanh chóng và tiết kiệm tài nguyên. Tuy nhiên, việc phát triển ngành công nghiệp côn trùng chăn nuôi đòi hỏi nhiều nghiên cứu và công nghệ mới, quy định an toàn vệ sinh thực phẩm, và sự chấp nhận từ phía người tiêu dùng.