Nguyên nhân, triệu chứng bệnh sa ruột ở lợn (hernia) và cách chữa
Sa ruột (hernia) ở lợn con không chỉ là nỗi lo của nhiều trại chăn nuôi mà còn là một trong những “thủ phạm” âm thầm gây thiệt hại lớn về sức khỏe và kinh tế. Khi phần ruột hoặc các tạng bên trong bị đẩy ra ngoài qua những điểm yếu trên thành bụng, heo con không chỉ mất đi sự thoải mái mà còn dễ đối mặt với nguy cơ nhiễm trùng, chậm lớn, thậm chí tử vong.
Vậy nguyên nhân thực sự của tình trạng này là gì? Làm sao để phát hiện sớm và xử lý hiệu quả? Hãy cùng Thái Bình Dương khám phá nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và các phương pháp khắc phục bệnh sa ruột ở lợn con ngay sau đây!
Nguyên nhân gây bệnh sa ruột ở lợn
Sa ruột (hernia) là một vấn đề phổ biến ở lợn, đặc biệt là lợn con. Bệnh không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe, tốc độ tăng trưởng mà còn làm giảm giá trị thương phẩm và gây thiệt hại kinh tế cho người chăn nuôi. Để kiểm soát và phòng tránh hiệu quả cần hiểu rõ các nguyên nhân chính dẫn đến hiện tượng này.
- Do yếu tố di truyền: Một số lợn con sinh ra đã có cấu trúc thành bụng yếu, các lớp cơ và mô liên kết không phát triển đầy đủ làm tăng nguy cơ thoát vị (hernia) khi heo lớn dần hoặc khi chịu áp lực từ các hoạt động bình thường (ví dụ: rặn, vận động mạnh). Đây là nguyên nhân bẩm sinh phổ biến, thường gặp ở các đàn có chọn lọc giống chưa kỹ.
- Do sai sót kỹ thuật trong chăm sóc và can thiệp:
- Quy trình cắt rốn không đúng kỹ thuật: cắt cuống rốn quá dài, cắt quá rộng hoặc không sát trùng kỹ lưỡng, khiến vết thương dễ viêm nhiễm, thành bụng yếu dần và hình thành sa ruột rốn.
- Quy trình thiến không đúng: rạch rộng quá mức, khâu không chắc hoặc không vệ sinh tốt, làm tổn thương cơ và mô xung quanh, dẫn đến sa ruột bẹn.
- Các yếu tố khác góp phần làm tăng nguy cơ:
- Stress: Căng thẳng do vận chuyển, thay đổi môi trường, chăn nuôi mật độ cao hoặc thay đổi chế độ ăn đột ngột làm tăng áp lực ổ bụng, dễ gây sa ruột ở những con đã có yếu tố nền yếu.
- Dinh dưỡng: Chế độ ăn thiếu cân đối, thiếu khoáng chất (như kẽm, đồng), vitamin (nhất là vitamin C, A) ảnh hưởng đến sự phát triển của mô liên kết và khả năng hồi phục vết thương.
- Môi trường: Nền chuồng ẩm ướt, bẩn, vệ sinh kém làm gia tăng nguy cơ nhiễm trùng vết mổ hoặc vết cắt rốn, gián tiếp làm thành bụng yếu và dễ sa ruột.
Triệu chứng nhận biết bệnh sa ruột ở lợn
- Xuất hiện khối bướu mềm: Thường thấy rõ ở vùng cuống rốn (sa ruột rốn) hoặc vùng bẹn (sa ruột bẹn). Khối bướu này có thể sờ được, mềm, chứa dịch hoặc ruột bên trong.
- Kích thước bướu thay đổi theo tư thế: Khối bướu có xu hướng to lên khi lợn vận động, đứng dậy, rướn mình hoặc kêu la, và nhỏ lại khi nằm yên, nghỉ ngơi.
- Ảnh hưởng đến vận động và tăng trưởng: Lợn có thể đi lại khó khăn, giảm khả năng ăn uống, chậm lớn, kém phát triển so với các cá thể khỏe mạnh.
- Nguy cơ viêm nhiễm kèm theo: Nếu không được xử lý kịp thời, bướu có thể bị viêm, sưng nóng, đau, thậm chí loét hoặc hoại tử, gây nguy hiểm cho tính mạng lợn.
Phân loại bệnh sa ruột ở lợn
Phân loại bệnh sa ruột ở lợn gồm hai dạng chính: sa ruột cuống rốn và sa ruột bẹn:
Sa ruột cuống rốn xảy ra khi ruột hoặc một phần nội tạng thoát ra qua lỗ hổng tại vùng cuống rốn, hình thành khối phồng rõ rệt ở bụng dưới, thường gặp ở heo con do di truyền hoặc thao tác cắt rốn không đúng kỹ thuật.
Sa ruột bẹn xuất hiện khi ruột chui xuống vùng bẹn hoặc bìu, tạo khối sưng mềm, dễ to lên khi lợn vận động; nguyên nhân chủ yếu liên quan đến kỹ thuật thiến không đảm bảo vệ sinh hoặc sai thao tác.
Cách chữa bệnh sa ruột ở lợn
Sa ruột (hernia) ở lợn, đặc biệt ở heo con, là tình trạng nguy hiểm cần can thiệp kịp thời để tránh biến chứng. Có thể áp dụng nhiều phương pháp điều trị, tùy mức độ và điều kiện thực tế.
1. Phương pháp xử lý không phẫu thuật (nếu có thể)
Trong trường hợp khối sa ruột nhỏ, mới xuất hiện và chưa viêm dính, có thể thử nắn nhẹ đưa ruột trở lại ổ bụng, sau đó sử dụng băng ép hoặc đai chuyên dụng để giữ thành bụng trong thời gian ngắn. Tuy nhiên, phương pháp này chỉ có hiệu quả tạm thời, không được khuyến cáo lâu dài vì dễ tái phát. Cần kết hợp chăm sóc, giảm vận động mạnh, bổ sung dinh dưỡng, tránh stress, giữ vệ sinh chuồng trại để hạn chế viêm nhiễm.
2. Phẫu thuật điều trị sa ruột (hernia)
Chuẩn bị trước phẫu thuật
- Cho heo nhịn ăn 6 – 12 giờ trước mổ để giảm áp lực xoang bụng, hạn chế biến chứng.
- Chuẩn bị dụng cụ: kim khâu, chỉ may, kéo, kẹp cầm kim, cồn sát trùng, ống chích, thuốc tê (novocain hoặc lidocaine).
Quy trình phẫu thuật
- Đặt heo nằm ngửa, cố định chắc chắn để heo không giãy giụa.
- Gây tê tại vùng lỗ thoát vị (lỗ hernia).
- Nắn nhẹ, đưa phần ruột bị sa trở lại ổ bụng cẩn thận, tránh tổn thương.
- Khâu kín lỗ hernia: luồn kim quanh cổ bao hernia, cách mép ngoài 0,5 cm, siết chặt chỉ và buộc nút chết để đóng kín lỗ thoát vị. Nếu lỗ nhỏ, chỉ cần 2 mũi khâu.
- Khâu lại lớp cơ và da ngoài, sát trùng kỹ.
Tiêm hỗ trợ sau mổ: Tiêm kháng sinh và kháng viêm tác dụng dài ngày (ví dụ: amoxicillin hoặc penicillin) để phòng ngừa viêm nhiễm, giúp vết mổ mau lành.
Chăm sóc hậu phẫu
- Theo dõi vết mổ hàng ngày, sát trùng, hạn chế vận động mạnh.
- Vết khâu sẽ co lại từ ngày thứ 5, có thể cắt chỉ sau 10 ngày nếu lành tốt.
- Kiểm tra định kỳ để kịp thời xử lý tái phát hoặc biến chứng.
Đặt mua sản phẩm thiết bị chăn nuôi heo
3. Phương pháp phẫu thuật không chảy máu (nếu áp dụng)
Ngoài phương pháp mổ truyền thống, một số trại áp dụng kỹ thuật không dùng dao mổ (ví dụ: dùng vòng thắt cao su hoặc kẹp chuyên dụng để siết cổ bao hernia).
- Ưu điểm: nhanh, ít đau, hạn chế nguy cơ nhiễm trùng, tiết kiệm chi phí.
- Nhược điểm: chỉ áp dụng được khi lỗ hernia nhỏ, khối sa không viêm dính không áp dụng cho sa ruột bẹn hoặc trường hợp nặng.
Trên đây là những thông tin chi tiết về nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị bệnh sa ruột (hernia) ở lợn. Hiểu rõ về căn bệnh này sẽ giúp bà con chăn nuôi chủ động hơn trong việc phát hiện và xử lý kịp thời, tránh những thiệt hại đáng tiếc về kinh tế. Hãy luôn nhớ rằng, việc phòng bệnh luôn hiệu quả hơn chữa bệnh.
Phó phòng Marketing
Thạc Sĩ, Bác Sĩ Thú Y (Trường Nông Lâm TP.HCM), Có hơn 6 năm kinh nghiệm trong ngành chăn nuôi