Nguyên nhân heo nái đến ngày không đẻ và cách xử lý
Đối với nhiều bà con và các trang trại heo, việc heo nái “trễ ngày đẻ” luôn là nỗi băn khoăn lớn. Khi nái đến ngày mà chưa sinh, không chỉ làm đảo lộn kế hoạch chăm sóc mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến số lượng heo con, năng suất sinh sản và hiệu quả kinh tế của trang trại.
Bài viết này Thái Bình Dương sẽ cùng bà con tìm hiểu tại sao heo nái đến ngày không đẻ và chia sẻ những cách xử lý, can thiệp kịp thời, giúp bảo đảm sức khỏe nái mẹ và tối ưu hóa đàn heo con.
Nguyên nhân heo nái đến ngày không đẻ
1. Sai ngày phối giống
Một trong những nguyên nhân phổ biến là xác định sai ngày phối giống. Khi lịch phối không chính xác, thời gian mang thai bị tính sai, dẫn đến việc heo nái có vẻ “đến ngày” nhưng thực tế chưa đủ tuổi thai để sinh. Điều này gây nhầm lẫn trong việc theo dõi và chăm sóc nái, đồng thời làm trì hoãn các biện pháp hỗ trợ sinh nở.
2. Thai bị sẩy hoặc chết lưu
Các vấn đề về thai nhi như sẩy thai, thai chết lưu, teo thai hoặc thối rữa đều khiến heo nái không sinh con đúng ngày. Ngoài ra, một số trường hợp heo nái không đậu thai từ đầu cũng sẽ không có thai, dẫn đến hiện tượng “đến ngày” nhưng không sinh. Trong những tình huống này, cần quan sát kỹ dịch âm hộ, bụng chướng hoặc bỏ ăn để xác định tình trạng và can thiệp kịp thời.
3. Rối loạn hormone và bệnh lý sinh dục
Sự mất cân bằng hormone là một trong những nguyên nhân quan trọng:
- Rối loạn FSH, estrogen, progesterone và các hormone liên quan đến chuyển dạ có thể trì hoãn hoặc ngăn cản quá trình sinh nở.
- Các bệnh lý sinh dục như viêm tử cung, viêm buồng trứng, nhiễm khuẩn hoặc các bệnh truyền nhiễm ảnh hưởng đến sức khỏe nái và sự phát triển của thai, gây ra hiện tượng heo nái đến ngày không đẻ.
4. Đẻ khó (bệnh lý và kỹ thuật)
Hiện tượng đẻ khó có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân:
- Thai quá lớn hoặc vị trí thai bất thường (thai ngược, chân gập, đầu không đúng tư thế) làm việc sinh nở trở nên khó khăn.
- Cổ tử cung không mở hoàn toàn hoặc hẹp âm môn, khiến thai không thể lọt ra ngoài.
- Heo nái già, suy yếu hoặc rối loạn nội tiết tố không đủ sức rặn đẻ, dẫn đến sinh kéo dài hoặc đẻ khó.
- Kỹ thuật đỡ đẻ cho heo chưa đúng hoặc chăm sóc lợn nái trong thời gian mang thai không đầy đủ cũng góp phần làm tăng tỷ lệ đẻ khó.
5. Điều kiện dinh dưỡng và môi trường
Chế độ ăn uống và môi trường sống cũng đóng vai trò quyết định:
- Thiếu dinh dưỡng: Không cung cấp đầy đủ vitamin, khoáng chất, protein hoặc chất xơ khiến nái mẹ yếu, thai phát triển không đồng đều và khó sinh.
- Môi trường không thoải mái: Chuồng chật hẹp, nóng bức, ồn ào, thay đổi đột ngột trong chế độ chăm sóc gây stress, ảnh hưởng tiêu cực đến hormone và khả năng chuyển dạ.
6. Khuyết tật di truyền và yếu tố khác
Một số yếu tố di truyền hoặc đặc điểm bẩm sinh cũng ảnh hưởng đến khả năng sinh sản:
- Khung chậu hẹp, cấu trúc xương không thuận lợi, hoặc đặc điểm di truyền khiến heo nái khó sinh.
- Các yếu tố khác như tuổi nái quá già, bệnh mạn tính, hoặc chăm sóc không đúng kỹ thuật cũng có thể là nguyên nhân.
Cách xử lý hiệu quả khi heo nái đến ngày không đẻ
Phương pháp chăm sóc và theo dõi sát sao
Trước hết, cần quan sát và chăm sóc heo nái sát sao để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường:
- Theo dõi biểu hiện của heo nái gần ngày sinh: tuyến vú căng, âm hộ sưng đỏ, heo cào ổ, bỏ ăn hoặc bồn chồn.
- Ghi nhận tình trạng dịch tiết từ âm hộ: dịch bất thường màu đỏ, nâu, mùi hôi có thể là dấu hiệu thai chết lưu hoặc sẩy thai.
- Đảm bảo heo nái có không gian yên tĩnh, chuồng sạch, thoáng khí và ít tiếng ồn để giảm stress.
- Định kỳ kiểm tra nhiệt độ, nhịp thở, tần suất cơn rặn và biểu hiện căng thẳng của heo.
Việc theo dõi sát sao giúp bà con đánh giá chính xác tình trạng heo nái, xác định xem có thể đẻ bình thường hay cần can thiệp.
Kích thích đẻ khi cổ tử cung mở hoàn toàn
Nếu cổ tử cung heo nái đã mở hoàn toàn và tư thế thai bình thường, có thể sử dụng các biện pháp hỗ trợ đẻ:
- Tiêm Oxytocin: kích thích co bóp tử cung, giúp thai được đẩy ra ngoài tự nhiên. Liều lượng và thời gian tiêm phải tuân theo chỉ dẫn của bác sĩ thú y, thường tối thiểu 30 phút/lần và tiêm thêm sau khi kết thúc quá trình đẻ để co bóp tử cung, đẩy sản dịch còn sót lại.
- Sử dụng PGF2α: hẹn giờ đẻ trong các trang trại quy mô lớn, giúp đồng loạt sinh sản và dễ dàng chăm sóc đàn heo con. Phương pháp này ít được áp dụng trong chăn nuôi nông hộ vì yêu cầu quản lý và giám sát chuyên nghiệp.
Ngoài ra, cần kết hợp với xoa bóp bầu vú hoặc âm đạo để kích thích cơn rặn tự nhiên nếu heo nái rặn yếu.
Hỗ trợ đẻ khó kịp thời
Trong trường hợp heo nái đẻ khó, cần can thiệp ngay để giảm rủi ro:
- Xử lý đỡ đẻ: kiểm tra tư thế thai, bôi trơn âm đạo bằng vaseline, nhẹ nhàng kéo thai ra theo nhịp rặn.
- Điều chỉnh tư thế thai: nếu thai ngược, ngang, gập đầu hoặc chân, xoay thai về vị trí bình thường trước khi kéo ra.
- Mổ lấy thai: thực hiện khi thai quá to, chết lưu, hoặc các phương pháp hỗ trợ thông thường không hiệu quả. Việc này phải được thực hiện bởi bác sĩ thú y để đảm bảo an toàn cho heo mẹ và heo con.
Các biện pháp trên phải được tiến hành cẩn thận, theo dõi liên tục tình trạng sức khỏe của heo nái trong quá trình can thiệp.
Cải thiện dinh dưỡng và môi trường
Để giảm nguy cơ heo nái đến ngày không đẻ và đảm bảo sinh sản khỏe mạnh:
- Cung cấp chế độ dinh dưỡng đầy đủ: thức ăn cân đối, giàu protein, vitamin và khoáng chất. Đảm bảo heo nái không bị quá béo hoặc quá gầy.
- Tạo môi trường sống thuận lợi: chuồng thoáng mát, vệ sinh, giảm tiếng ồn, tránh stress và thay đổi đột ngột trong chăm sóc.
- Hỗ trợ sau sinh: bổ sung vitamin, chất điện giải và các sản phẩm trợ sức, tăng đề kháng như Catosal, Gluco K-C, để heo nái nhanh hồi phục và sẵn sàng cho chu kỳ mang thai tiếp theo.
Đặt mua sản phẩm thiết bị chăn nuôi heo
Tham khảo ý kiến bác sĩ thú y khi có biểu hiện bất thường
Trong mọi trường hợp có dấu hiệu bất thường như:
- Thai chết lưu, thối rữa, teo thai.
- Dịch tiết âm hộ màu sắc hoặc mùi bất thường.
- Heo nái không rặn hoặc rặn yếu lâu hơn 6–12 giờ.
Bà con cần liên hệ ngay với bác sĩ thú y để được chẩn đoán chính xác và áp dụng biện pháp điều trị, tránh thiệt hại về sức khỏe heo nái và năng suất sinh sản.
Trên đây là những nguyên nhân chính khiến heo nái đến ngày không đẻ cùng các biện pháp xử lý hiệu quả. Bằng cách quan sát kỹ, chăm sóc đúng cách và can thiệp kịp thời khi cần thiết, bà con có thể đảm bảo sức khỏe heo nái, giúp heo con sinh ra an toàn và nâng cao năng suất sinh sản cho trang trại.
Phó phòng Marketing
Thạc Sĩ, Bác Sĩ Thú Y (Trường Nông Lâm TP.HCM), Có hơn 6 năm kinh nghiệm trong ngành chăn nuôi