Hệ lụy khi dùng chất kích thích tăng trưởng trong chăn nuôi
Nhiều hộ chăn nuôi hiện nay lựa chọn sử dụng chất kích thích tăng trưởng để rút ngắn thời gian nuôi và gia tăng sản lượng thịt. Nhưng đằng sau lợi ích kinh tế trước mắt là những hệ lụy tiềm ẩn có thể ảnh hưởng trực tiếp đến vật nuôi, sức khỏe con người và cả môi trường. Cùng Thái Bình Dương tìm hiểu những tác động đáng lo ngại khi lạm dụng chất tăng trưởng trong chăn nuôi.
Các loại chất kích thích tăng trưởng phổ biến trong chăn nuôi
1. Dexamethasone
Dexamethasone là một loại corticoid tổng hợp thường được sử dụng trong y học với tác dụng chống viêm, giảm đau, chống dị ứng. Trong chăn nuôi, chất này bị lạm dụng như một chất kích thích tăng trọng nhờ khả năng giữ nước và tăng cân giả tạo cho vật nuôi, khiến cơ thể trông “béo tốt” hơn.
- Tác hại đối với vật nuôi: việc sử dụng kéo dài có thể gây suy giảm miễn dịch, rối loạn trao đổi chất, ảnh hưởng xấu đến chức năng gan, thận và hệ tiêu hóa.
- Tác hại đối với con người: dư lượng Dexamethasone trong thịt có thể gây tăng huyết áp, loãng xương, tiểu đường, loét dạ dày tá tràng, thậm chí ức chế miễn dịch ở người tiêu dùng. Đây là lý do chất này đã bị cấm sử dụng trong chăn nuôi tại Việt Nam và nhiều quốc gia khác.
2. Clenbuterol và Salbutamol (nhóm beta-agonist)
Clenbuterol và Salbutamol thuộc nhóm beta-agonist vốn là thuốc dùng trong y tế để điều trị hen suyễn và bệnh hô hấp. Trong chăn nuôi, chúng bị sử dụng trái phép nhằm:
- Công dụng: kích thích thụ thể beta-adrenergic làm tăng tổng hợp protein cơ, giảm tích tụ mỡ, từ đó tạo ra thịt nạc nhanh hơn.
- Nguy cơ với vật nuôi: gây rối loạn tim mạch (tim đập nhanh, loạn nhịp), run cơ, stress, rối loạn hô hấp và tiêu hóa.
- Nguy cơ với con người: khi ăn phải thịt chứa tồn dư Clenbuterol hoặc Salbutamol, người tiêu dùng có thể bị ngộ độc cấp tính (tim đập nhanh, run tay chân, đau đầu, chóng mặt, khó thở), thậm chí tử vong ở liều cao. Ngoài ra dư lượng tích tụ lâu dài có thể gây rối loạn thần kinh, nội tiết và tim mạch.
Chính vì nguy cơ này, Liên minh Châu Âu, Mỹ, Việt Nam và nhiều nước khác đã cấm tuyệt đối việc sử dụng Clenbuterol, Salbutamol trong chăn nuôi.
3. Kháng sinh như chất kích thích tăng trưởng (AGP)
Từ những năm 1950, nhiều loại kháng sinh liều thấp đã được bổ sung vào thức ăn chăn nuôi với mục đích phòng bệnh, tăng khả năng tiêu hóa và kích thích tăng trưởng. Đây được gọi là AGP (Antibiotic Growth Promoters).
- Các loại thường dùng: chlortetracycline, oxytetracycline, bacitracin, penicillin, tylosin.
- Hiệu quả: có thể giúp lợn con và gia cầm tăng trưởng nhanh hơn từ 10–15%, cải thiện hiệu suất sử dụng thức ăn.
- Vấn đề: việc dùng kháng sinh dưới mức điều trị không tiêu diệt hoàn toàn vi khuẩn, dẫn đến sự xuất hiện của các chủng vi khuẩn kháng kháng sinh. Khi con người tiêu thụ thịt có tồn dư hoặc mang vi khuẩn kháng thuốc, nguy cơ thất bại trong điều trị bệnh bằng kháng sinh tăng cao.
Chính vì vậy, Liên minh Châu Âu đã cấm hoàn toàn việc sử dụng kháng sinh làm chất kích thích tăng trưởng từ năm 2006. Tại Mỹ, nhiều loại kháng sinh quan trọng cho y tế người (như penicillin, tetracycline) cũng đang dần bị siết chặt. Việt Nam hiện đã cấm nhập khẩu và sử dụng một số kháng sinh làm chất tạo nạc, đồng thời kiểm soát chặt AGP trong thức ăn chăn nuôi.
Đặt mua thiết bị nuôi heo con
Hệ lụy đối với sức khỏe con người khi sử dụng thực phẩm có chứa dư lượng chất kích thích tăng trưởng
Việc tiêu thụ thực phẩm từ vật nuôi có sử dụng chất kích thích tăng trưởng tiềm ẩn nhiều rủi ro nghiêm trọng cho sức khỏe con người. Những tác động này không chỉ xuất hiện ngay lập tức mà còn âm thầm kéo dài, gây ảnh hưởng lâu dài đến cơ thể.
Ngộ độc mãn tính và rối loạn hệ thống hormon
Các hoạt chất như nhóm beta-agonist (Clenbuterol, Salbutamol) hay corticoid (Dexamethasone) có thể gây tích tụ trong cơ thể nếu người tiêu dùng ăn phải thịt chứa dư lượng trong thời gian dài. Điều này dẫn đến rối loạn nội tiết, ảnh hưởng đến quá trình trao đổi chất làm mất cân bằng hormone sinh sản ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển bình thường của cơ thể.
Các triệu chứng nguy hiểm
Khi ăn phải thịt, trứng hoặc sữa có chứa hàm lượng cao chất kích thích tăng trưởng, người tiêu dùng có thể gặp biểu hiện cấp tính như: tim đập nhanh, rối loạn nhịp tim, tăng huyết áp, run cơ, co thắt phế quản gây khó thở, chóng mặt, buồn nôn, đau đầu. Việc sử dụng lâu dài còn làm giảm mật độ xương, gây loãng xương và suy giảm sức khỏe tổng thể.
Tác động lâu dài
Nhiều nghiên cứu cho thấy dư lượng hormone tăng trưởng và các chất tạo nạc trong thực phẩm có thể làm gia tăng nguy cơ ung thư vú, ung thư tuyến tiền liệt, ung thư đại trực tràng do cơ chế kích thích quá mức yếu tố tăng trưởng IGF-1. Đồng thời, sự thay đổi cấu trúc tế bào có thể dẫn đến đột biến gen, gây ra những rối loạn di truyền nguy hiểm. Trẻ em và phụ nữ mang thai là nhóm đối tượng dễ bị ảnh hưởng nhất, với nguy cơ suy giảm hệ miễn dịch, rối loạn phát triển và ảnh hưởng đến thai nhi.
Ảnh hưởng đến sức khỏe và sinh lý của vật nuôi
Việc sử dụng chất kích thích tăng trưởng trong chăn nuôi không chỉ giúp vật nuôi lớn nhanh mà còn để lại nhiều hệ lụy trực tiếp đến sức khỏe và sinh lý của chúng:
- Rối loạn trao đổi chất: Các hoạt chất như nhóm beta-agonist hay corticoid có thể làm thay đổi quá trình chuyển hóa, gây rối loạn tim mạch (tim đập nhanh, loạn nhịp), thần kinh (run rẩy, căng thẳng) và hô hấp (khó thở, co thắt phế quản).
- Stress và suy giảm miễn dịch: Việc thúc ép vật nuôi tăng trưởng quá nhanh gây stress liên tục làm hệ miễn dịch suy yếu, khiến chúng dễ mắc các bệnh truyền nhiễm và phụ thuộc nhiều hơn vào kháng sinh.
- Ảnh hưởng đến hành vi tự nhiên: Sự mất cân bằng nội tiết khiến vật nuôi giảm khả năng vận động, thay đổi tập tính, làm giảm phúc lợi động vật.
Ngoài ra thịt từ vật nuôi sử dụng chất tăng trưởng thường bở, nhạt, ít dính, mất đi mùi vị tự nhiên và giá trị dinh dưỡng, gây khó khăn trong tiêu thụ và làm giảm giá trị thương phẩm.
Hệ quả môi trường do sử dụng chất kích thích tăng trưởng trong chăn nuôi
Việc lạm dụng chất kích thích tăng trưởng trong chăn nuôi không chỉ ảnh hưởng đến vật nuôi và sức khỏe con người mà còn gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng đối với môi trường:
- Ô nhiễm nguồn nước và đất: Chất thải từ vật nuôi chứa dư lượng hóa chất, hormone và kháng sinh khi thải ra môi trường có thể ngấm vào đất, ao hồ, sông suối, làm suy thoái chất lượng nước, giảm độ phì nhiêu của đất, gây mất cân bằng hệ sinh thái.
- Lây lan vi khuẩn kháng kháng sinh: Dư lượng kháng sinh và chất kích thích trong chất thải tạo điều kiện cho vi khuẩn kháng thuốc tồn tại và phát triển. Khi lan ra môi trường, chúng có thể xâm nhập vào chuỗi thực phẩm và nguồn nước, khiến tình trạng kháng kháng sinh gia tăng trên quy mô rộng, đe dọa sức khỏe cộng đồng và gây khó khăn cho công tác điều trị bệnh.
Đặt mua sản phẩm thiết bị chăn nuôi heo
Sự phát triển của ngành chăn nuôi không thể đánh đổi bằng sức khỏe cộng đồng. Những lợi ích kinh tế tức thì từ việc dùng chất tăng trọng chỉ là cái bẫy dẫn đến những tổn thất lâu dài về y tế, môi trường và uy tín thương hiệu. Thay vì chạy theo lợi nhuận ngắn hạn, đã đến lúc chúng ta cần xây dựng một nền chăn nuôi bền vững, minh bạch và có trách nhiệm.
Phó phòng Marketing
Thạc Sĩ, Bác Sĩ Thú Y (Trường Nông Lâm TP.HCM), Có hơn 6 năm kinh nghiệm trong ngành chăn nuôi