Bò Jersey (Bò Jéc-xây) – Giống bò sữa vượt trội với khả năng thích nghi, sinh sản ưu việt

Bò Jersey, còn được gọi là bò Jéc xây, có nguồn gốc tại đảo Jersey thuộc nước Anh. Giống bò này đã được phát triển qua quá trình lai tạo từ sự kết hợp giữa bò Bretagne (Pháp) và bò địa phương cách đây hơn 300 năm, sau đó còn bổ sung thêm giống bò Normandie (Pháp) để tạo nên sự hoàn hảo. Từ những ngày đầu, năm 1970, bò Jersey đã tỏa sáng trên phạm vi quốc tế nhờ khả năng sản xuất sữa tươi độc đáo với hàm lượng bơ vượt trội.

Nguồn gốc lịch sử

Bò Jersey, xuất xứ từ hòn đảo Jersey – một viên ngọc nằm giữa lòng biển Măngsơ, có diện tích vỏn vẹn 50 dặm vuông (tương đương 80 km²) và nằm dưới ánh sáng của Vương quốc Anh. Sự khởi đầu của giống bò này có lẽ bắt nguồn từ thế kỷ 19, nhưng chính vào khoảng năm 1700, bò Jersey đầu tiên được ghi nhận và nâng niu tạo nên một giống loài vượt trội. Tại hòn đảo thuộc vùng Jersey, hiệu ứng từ Hiệp hội Nông nghiệp và làm vườn của Vương quốc Jersey – thành lập năm 1833, và ông Michael Fauler – một thương gia đam mê buôn bán bò Jersey, đã có tầm ảnh hưởng không hề nhỏ đối với sự phát triển của loài bò này. Thang điểm giám định bò Jersey ra đời vào năm 1834. Không lâu sau, vào tháng 4 năm 1866, Hội nghị Câu lạc bộ người nuôi bò Jersey đã quyết định thành lập Sổ giống đầu tiên trên đảo Jécxi. Và từ năm 1833, người dân tận tâm đảo Jersey đã thành lập Hội Bảo vệ giống bò sữa Jersey, góp phần làm nên hình ảnh độc đáo của giống bò này.

Bò Jersey không chỉ gây ấn tượng tại đảo Jersey mà còn lan tỏa vượt biên giới, trở thành tài sản quý giá của nhiều quốc gia. Tuy cấm nghiêm ngặt việc nhập khẩu giống bò ngoại lai, nhưng bò Jersey vẫn đã “bằng mọi giá” đưa chính danh tình vào việc xuất khẩu tinh dịch và giống bò, đóng góp quan trọng vào nguồn thu nhập chủ yếu của đảo. Không chỉ là niềm tự hào của đảo Jersey, bò sữa Jersey đã vươn tầm ra ngoại quốc, được Đế quốc Anh mang đi Mỹ, Ấn Độ, Nam Phi và cả nhiều vùng đất xa xôi từ thế kỷ 19. Chuyện ngài John Hand, người sáng lập Câu lạc bộ người nuôi bò Jersey Mỹ, thúc đẩy việc đưa bò Jersey vào nền văn hóa nuôi trồng Mỹ, thể hiện sự tò mò và tiếp nhận tuyệt vời của người Mỹ. Người ta còn thuật lại câu chuyện người thủy thủ, người lái tàu đưa tin về những con bò tuyệt vời tại đảo Jersey, làm cho nhiều người Mỹ “đổ rầm rộ” vào việc chờ đợi mỗi chuyến tàu mang đến, để có cơ hội sở hữu những con bò cái này.

Cuộc hành trình của bò Jersey trải dài khắp chốn. Trước khi Câu lạc bộ người nuôi bò Jersey Mỹ chính thức thành lập vào năm 1868, giống bò này đã đặt chân đến 13 bang Mỹ, từ Connecticut cho đến Vermont. Câu lạc bộ này nhanh chóng đem đến sự thay đổi bằng việc nhập khẩu hàng loạt bò Jersey từ nước ngoài. Trong vòng một năm, hơn 142 con bò đã được đưa vào, theo sau là hàng trăm con khác trong những năm tiếp theo. Bởi thế, bò Jersey đã nhanh chóng chinh phục 48 bang của Mỹ, ghi dấu ấn của mình trên đất Mỹ. Với hơn 2.505.068 con bò Jersey được ghi nhận trong sổ giống của Câu lạc bộ trong suốt nửa thế kỷ, tới cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20, bò Jersey đã vươn mình khắp mọi ngóc ngách của thế giới, với tầm ảnh hưởng đặc biệt tại các quốc gia có ngành công nghiệp chế biến bơ phát triển, như Đan Mạch, Thái Lan và Mỹ.

Kết quả từ các nghiên cứu thử nghiệm nuôi bò sữa Jersey tại 26 quốc gia, đặc biệt ở điều kiện khí hậu khắc nghiệt và nguồn thức ăn kém chất lượng, đã cho thấy điều thú vị về hàm lượng bơ trong sữa của bò Jersey. Dù có phần giảm so với bò địa phương tại 15 quốc gia trong số 26 quốc gia này, sự độc đáo về các chỉ số khác của bò Jersey vẫn được bày tỏ rõ nét. Như một hiện tượng đặc biệt, bò

Đặc điểm của giống Bò Jersey (Bò Jéc-xây)

Bò Jersey tỏ ra nhỏ con và tinh tế với khối lượng trung bình của bò đực trưởng thành từ 600–800 kg/con và bò cái có trọng lượng dao động từ 400–600 kg/con. Nhờ vậy, trọng lượng trung bình của chúng chỉ khoảng 400 kg, kèm theo chiều cao vượt trội 125 cm. Mỗi con bò đực giống trưởng thành thường nặng từ 550 đến 650 kg, trong khi bò cái có trọng lượng từ 350 đến 370 kg. Bò Jersey có bộ lông màu vàng xám hoặc màu sẫm, có khả năng biến đổi từ màu xám nhạt như lông chuột đến gam màu nâu tối, thậm chí gần như đen. Một số cá thể có đốm trắng ở vùng bụng, chân và đầu, trong đó lông đầu, vai và mông có màu tối hơn so với các phần khác.

Đẹp tự nhiên và cân đối, tạo nên dáng vóc chữ nhật, bò Jersey có những đặc điểm vô cùng ấn tượng. Lưng và cổ tạo thành một dòng thẳng, đầu nhỏ nhẹ, mặt cong quyến rũ, mắt lồi thu hút. Đặc biệt, cổ dài và phát triển yếm tạo nên một nét duyên dáng độc đáo. Vùng vai cao và dài, kết hợp với ngực sâu, xương sườn kéo dài, tạo ra hình dáng độc đáo và thu hút. Đặc điểm cốt lõi của bò Jersey nằm ở lưng dài, rộng và mông phẳng, dài, rộng và tuyệt đẹp. Bụng mềm mại và tròn trịa, tạo nên vẻ đẹp hoàn mỹ. Bốn chân nhỏ gọn với khoảng cách giữa chúng tương đối rộng. Đuôi nhỏ nhắn như điểm nhấn cuối cùng.

Về khía cạnh sinh sản, bò Jersey cũng khiến người ta phải trầm trồ. Bầu vú phát triển toàn diện cả phía trước và phía sau, với tĩnh mạch vú có kích thước lớn và chiều dài đáng kể. Với những đặc trưng độc đáo như vậy, bò Jersey không chỉ gây ấn tượng về ngoại hình đẹp mắt mà còn thể hiện tính cách dịu dàng, thân thiện. Tính cách hiếu khách và tò mò đã khiến bò Jersey nổi danh, từng được coi là những viên ngọc quý trong làng chăn nuôi. Đặc biệt, khả năng chịu nóng tương đối tốt cùng với kích thước vừa phải đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc ứng dụng và thí nghiệm nuôi bò Jersey tại nhiều vùng địa hình khác nhau, bắt đầu từ quốc gia Việt Nam thân yêu.

Dấu ấn về bò Jersey không chỉ đến từ khả năng sản xuất sữa, mà còn từ vẻ đẹp và sự biến đổi màu sắc của lông. Chúng có lớp lông sẫm hoặc vàng xám, có thể thay đổi từ gam màu xám nhạt đến tận màu nâu tối, và thậm chí là đen. Một số cá thể mang những đốm trắng duyên dáng ở các phần như đầu, bụng, vai và chân. Bò Jersey có kích thước nhỏ gọn, với trọng lượng trung bình của con đực trưởng thành dao động từ 600 đến 800 kg, trong khi con cái thường nặng từ 400 đến 600 kg. Chiều cao trung bình của một con bò trưởng thành là 125 cm. Nhờ kích thước nhỏ, bò Jersey tiết kiệm chi phí thức ăn và diện tích chuồng trại đáng kể so với các giống bò sữa khác. Chúng thích ăn đa dạng thức ăn và có khả năng thích nghi tốt với môi trường khắc nghiệt và nguồn thức ăn kém chất lượng, thậm chí có thể sống sót ở các vùng khí hậu nóng hoặc lạnh. Điều này đã được chứng minh khi bò Jersey thích nghi ở vùng nhiệt đới nóng ẩm như Brazil và cả vùng lạnh giá như Colombia.

Tham khảo: Dụng cụ chăn nuôi bò

Thể chất và sự thích nghi

Bò sữa Jersey không chỉ là một giống bò sữa thông thường, mà còn là một giải pháp hoàn hảo cho những điều kiện khí hậu khắc nghiệt và tài nguyên thức ăn không đồng đều. Với kích thước nhỏ nhắn, chúng mang đến sự hiệu quả tối ưu về chi phí thức ăn và chăm sóc, giúp tiết kiệm diện tích chuồng trại và bãi chăn thả.

Điều độc đáo hơn, bò sữa Jersey là hình mẫu tiêu biểu cho sự thích ứng với mọi loại khí hậu, bao gồm cả khí hậu nhiệt đới khắc nghiệt. Khả năng chịu nhiệt của chúng đã được chứng minh khi bò Jersey vẫn dễ dàng gặm cỏ ngay cả khi nhiệt độ lên đến 37,7°C (100°F) tại Nam Mỹ, trong khi các loại bò khác đổ mồ hình cây cối. Ngược lại, ở vùng núi lạnh giá của Colombia, bò Jersey vẫn duy trì sức khỏe tốt, chịu đựng nhiệt độ -30°C một cách mạnh mẽ. Khả năng thích ứng của bò Jersey còn thể hiện qua việc chúng dễ dàng thích nghi với nhiều loại thức ăn, bao gồm cả các nguồn thức ăn chất lượng thấp.

Năng suất sữa của Bò Jersey (Bò Jéc-xây)

Bò Jersey không chỉ là giống bò sữa chuyên dụng, mà còn gắn liền với những thành tựu ấn tượng về năng suất sữa và hàm lượng chất béo. So với các giống bò sữa khác, năng suất sữa của bò Jersey có sự đặc trưng riêng biệt, không đạt mức cao nhất nhưng lại gây ấn tượng mạnh với chất lượng đỉnh cao.

Trung bình, mỗi 100 kg khối lượng của bò Jersey mang lại 900–1000 kg sữa, với tỷ lệ mỡ sữa dao động từ 5,0% đến 5,1%. Điều độc đáo hơn, nhiều cá thể bò Jersey đã thiết lập những kỷ lục về năng suất sữa, như con bò Neson Royal Hailedi với 12.112 kg sữa trong chu kỳ 361 ngày hay con bò Baring Flauer với 11.202 kg sữa trong 305 ngày, cùng tỷ lệ mỡ sữa lên đến 5,98%.

Năng suất sữa trung bình của bò Jersey đạt 3000–5000 kg/chu kỳ 305 ngày, với mức trung bình khoảng 4.680 kg. Nếu không ngạc nhiên khi một số cá thể có thể đạt tới con số ấn tượng 8000 kg sữa. Thời gian mang thai của bò Jersey là 402 ngày, với thời gian cho sữa chiếm 90% tổng thời gian, tương đương 2.434 kg sữa/năm.

Đặc biệt, sữa của bò Jersey đọng đầy hương vị với hàm lượng chất béo và protein vượt trội. Với tỷ lệ mỡ sữa cao, dao động từ 4,5% đến 5,5%, sữa bò Jersey có màu vàng rực rỡ và hạt mỡ to, tạo điều kiện tốt cho việc chế biến bơ. Màu sắc bơ và sữa thể hiện vẻ đẹp tự nhiên và hấp dẫn của bò Jersey. Đặc biệt, sự cân đối giữa cơ thể và sữa làm cho bò Jersey vượt trội về hàm lượng chất béo và protein, đem lại những sản phẩm sữa chất lượng cao, thích hợp cho cả việc chế biến phô mai và các sản phẩm từ sữa. Hàm lượng bơ đạt 4,84%, hàm lượng đạm là 3,95%, chứng tỏ sự ưu việt và độc đáo của bò Jersey trong thế giới chăn nuôi.

Sinh sản

Khả năng sinh sản của bò Jersey cũng là điểm nổi bật. Chúng có thể đạt tuổi sinh sản từ 16 – 18 tháng và bắt đầu đẻ con từ 24 – 26 tháng. Mỗi năm, bò Jersey đẻ một lứa con, với mỗi lứa sinh ra một con.

Bò sữa Jersey không chỉ có năng suất sữa ấn tượng, mà còn sở hữu khả năng sinh sản vượt trội. Chúng có thể dễ dàng nhân giống và lai giống với các giống bò địa phương, đồng thời sống lâu và sinh sản đều đặn. Bò Jersey khác biệt với khả năng hội nhập môi trường cao, bất kể thời tiết, vùng đất hay nhiệt độ. Chúng phát triển sớm, có thể phối giống từ 16-18 tháng tuổi và bắt đầu đẻ con sau 24-26 tháng. Mỗi năm, chúng có khả năng đẻ một lứa con, mà không cần sự hỗ trợ bên ngoài. Bò đực giống phát triển mạnh mẽ và có thể lấy tinh từ 12 tháng tuổi. Với những đặc điểm riêng biệt và khả năng chuyên dụng trong việc cải tạo các giống bò sữa, bò Jersey đã khẳng định vị trí quan trọng và độc đáo của mình trong ngành chăn nuôi thế giới.